Stadsarchivaris Brekelmans was vijfentwintig jaar terug duidelijk: ‘Ginneken is geen wijk van Breda’.
1. Toen Dr. F.A. Brekelmans in 1986 als archivaris van Nieuw-Ginneken met pensoen ging, sprak hij duidelijk taal. De geschiedenis van het dorp Ginneken is te rijk en te zelfstandig om dat zomaar bij Breda te trekken" en Ginneken is zeker geen wijk van Breda.
De laatste tijd laait voortdurend de discussie op over de vraag of het Ginneken nu wel of geen wijk is van Breda. Dat werd vijf jaar geleden aangezwengeld door de hardliners binnen Ginneken=Ginneken. ‘We zetten een punt achter het nostalgische gepraat en verklaren Ginneken definitief als een wijk van Breda’. Een verbijsterende en domme uitspraak, die is ontdaan van ieder gevoel en respect voor de geschiedkundige feiten. Een uitspraak ook die maar door weinigen wordt gedeeld.
In de andere vijf ‘dorpen van Breda’ (Princenhage, Ulvenhout, Bavel, Prinsenbeek en Teteringen) zul je dergelijke prietpraat niet horen. Daar zijn de inwoners trots op hun vroegere zelfstandigheid en dat laat men graag en veelvuldig weten met hun verenigingen, activiteiten en historische publicaties. Precies vijfentwintig jaar geleden stond in het Ginnekens Nieuwsblad van april 1986 een uitgebreid interview met de in dat jaar gepensioneerde archivaris van Nieuw Ginneken en oud-archivaris van Breda, Dr. F.A. Brekelmans.
IJpelaar en Heusdenhout waren nog niet bebouwd tijdens de annexatie…
“Dr. F.A. Brekelmans, oud-gemeentearchivaris van de gemeente Breda en vanaf begin 1986 in dezelfde functie gepensioneerd in de gemeente Nieuw-Ginneken, is het helemaal met ons eens dat Ginneken niet als een wijk van Breda mag worden aangemerkt. "Dat dit wel gebeurt met bijvoorbeeld IJpelaar en Heusdenhout kan ik me indenken”, aldus Brekelmans, “die waren, ondanks dat dit ook Ginnekens grondgebied was, op het ogenblik van de annexatie van Ginneken op 1 januari 1942 nog niet bebouwd. Het was toen nog voornamelijk agrarisch gebied. Maar de geschiedenis van het dorp Ginneken is te rijk en te zelfstandig om dat zomaar bij Breda te trekken", aldus Brekelmans. Voor alle duidelijkheid, nostalgische gevoelens kunnen de archivaris niet worden aangewreven, want zelf is hij geen Ginnekenaar.
Deskundig is hij wel op het gebied van de Bredase en Ginnekense geschiedenis. Als archivaris van zowel Breda als Nieuw-Ginneken heeft hij daar het grootste gedeelte van zijn leven mee te maken gehad. De interesses daarvoor houden ook nooit op, wel of niet gepensioneerd. Zeer geregeld wordt hij ook nu nog benaderd met vragen over vroeger. Dat kan eeuwen terug lopen. Men is dan op het juiste adres. Meteen na de annexatie van Ginneken-dorp op 1 januari 1942 ontstond de vraag: ‘Wat moet er gebeuren met de Ginnekense archieven?’ Uit het overgebleven grondgebied van de toenmalige gemeente Ginneken en Bavel was op 1 januari 1942 de gemeente Nieuw-Ginneken gevormd dat bestond uit Bavel, Ulvenhout, Galder en Strijbeek. Maar een vervangend gemeentehuis op haar eigen grondgebied was er niet.
In het jaar 1624 is het Ginnekens archief volledig in vlammen opgegaan…
Het gemeentebestuur van Nieuw-Ginneken, haar ambtenaren en activiteiten bleven dan ook nog lang gehuisvest in het oude Ginnekense raadhuis aan de Raadhuisstraat. Maar al jaren kampte men daar met plaatsgebrek, ook voor de oude archieven die teruggaan tot in het begin van de zeventiende eeuw. De betreffende archiefruimte in het raadhuis staat al jaren bekend als brandgevaarlijk. In 1624 was al een keer het volledige Ginnekense archief verbrand. Reden waarom de stukken niet verder teruggaan dan dat rampjaar. Zo gebeurde het dat direct na de annexatie in 1942 het Ginnekens archief van vóór 1811 tijdelijk naar Breda verhuisde en dat de stukken van een vroegere datum in de Raadhuisstraat bleven liggen. In 1957 raakte de heer Brekelmans bij dit alles betrokken door zijn benoeming als stadsarchivaris van Breda.
Vlak vóór het bouwen in Ulvenhout van een gemeentehuis voor Nieuw-Ginneken in januari 1964, kreeg Brekelmans ook het beheer over de daar weer gecompleteerde Ginnekense archieven. In een brandvrije ruimte kon de Ginnekense geschiedenis opnieuw worden gerangschikt en voor onderzoek worden gebruikt. Het is alles bij elkaar een rijke en bewogen geschiedenis. Wat kan er allemaal in worden opgezocht? Hoe compleet is het? Allemaal vragen die we de heer Brekelmans hebben voorgelegd. “U moet weten dat niet alles eeuwenlang wordt bewaard. Daar zouden anders een aantal panden voor nodig zijn”, legde de archivaris van Breda en Nieuw-Ginneken uit. “Daarom wordt op gezette tijden het archief ‘geschoond’ zoals we dat noemen. Stukken die niet interessant zijn om voor het nageslacht te bewaren, worden vernietigd.
De familie belde op en vroeg wat er met de papieren moest gebeuren…
Dat gebeurde bijvoorbeeld met het Ginnekense archief in 1934 door een zekere heer J.M. Creuse. Hij was een soort ‘free-lance-archivaris’ die daarvoor speciaal werd aangetrokken. Ook de heer Brekelmans heeft wel eens dergelijke werkzaamheden uitgevoerd. Daarvoor is behoorlijk wat kennis van zaken nodig. Die bezit hij dan ook. Wat hij eveneens gedaan heeft, ook een belangrijke taak van een archivaris, is proberen om de ontbrekende stukken weer op te sporen. Zo ontbraken in het Ginnekense archief de resolutieën (raadsbeslissingen) van de periode van 1720 tot 1760. Deze verzamelde stukken zijn weer terug in het archief. Ze waren vóór de oorlog uitgeleend. Plotseling belde de familie na het overlijden van de persoon die ze geleend had op, om te vragen ‘wat er met de papieren moest gebeuren’.
De heer Brekelmans sprong, volgens zijn zeggen ‘een gat in de lucht’ van vreugde. Sinds vele jaren wordt er aan privé-personen niets meer uitgeleend, alleen nog aan officiële archiefdiensten. Hoe dan ook, in het gemeentehuis van Nieuw-Ginneken kon u vanaf 1964 tot aan de annexatie van de dorpen Bavel, Ulvenhout, Galder en Strijbeek in 1979 een vrijwel compleet beeld krijgen van de geschiedenis van de vroegere gemeente Ginneken en Bavel. Wel vanaf 1625. Daarvóór, we zeiden het al, is het archief in vlammen opgegaan. De belangstelling om de oude stukken in te zien en te bestuderen is, aldus de stadsarchivaris Brekelmans tijdens ons gesprek in 1986, de laatste jaren behoorlijk toegenomen. Dat betreft niet alleen diegenen die er hun beroep van hebben gemaakt, maar ook zij die om welke reden dan ook er een interessante hobby in vinden.
Na de annexatie in het jaar 1997 ging het Ginnekense archief naar Breda…
Heemkundekringen, meestal bemand met pure hobbyisten, zijn trouwe vaste bezoekers van het archief. Ook de geschiedkundige interesses van de heer Brekelmans hielden met zijn pensionering in Breda eind 1982 en in Nieuw-Ginneken eind 1986 niet op. Tijdens zijn pensioen bekleedde hij nog tal van bestuurlijke taken. Hij is toen ook gestart met het onderzoeken en het beschrijven van de geschiedenis van de "Drie Hoefijzers" (Skoll) die haar 450-jarig bestaan ging vieren. Het Ginnekens archief is in 1986 in beheer gegeven van het Streekarchief Oosterhout, maar bleef in het gemeentehuis van Ulvenhout gehuisvest. De kennis van de heer Brekelmans van de geschiedenis van Breda en de gemeente Ginneken en Bavel moet hoog worden ingeschat. De mededeling dat Ginneken door zijn rijke geschiedenis nooit een wijk van Breda kan worden genoemd, onderschrijven we ten volle.
U weet ongetwijfeld dat na een hevige strijd in 1997 ook de dorpen Ulvenhout, Bavel, Prinsenbeek en Teteringen door Breda werden geannexeerd. Het plattelandsdeel van Nieuw-Ginneken kwam bij de gemeente Chaam. Het raadhuis van de gemeente Nieuw-Ginneken verloor haar bestuurlijke functie. En het Ginnekens archief, wat is daar mee gebeurd? Dat ligt nu veilig opgeborgen in Breda, in het Bredase Stadsarchief aan de Parade 10. Daar kunt u de stukken tijdens vaste kantooruren gaan inzien en zelf gaan ontdekken hoe veel omvattend de Ginnekense geschiedenis is. Ik kan dat de bestuursleden van Ginneken=Ginneken van harte aanbevelen. Wellicht dat men dan niet meer van die domme taal uitslaat en wat respect krijgt voor de rijke geschiedenis van de vroegere gemeente Ginneken en Bavel.
.jpg)
2. Na de annexatie van Ulvenhout en Bavel door Breda in 1997 verloor het raadhuis in Ulvenhout haar officiële functie.
.jpg)
3. De archieven van de voormalige gemeente Ginneken en Bavel liggen nu veilig opgeslagen bij het gemeentelijk archief van Breda aan de Parade 10.