De komende week is het de ‘11e van de 11e’. Het getal elf speelde in ons leven een belangrijke rol.
Het getal elf speelt een belangrijke rol binnen het carnavalsgebeuren. Over het waarom worden diverse verklaringen gegeven die vaak niets met elkaar te maken hebben. Ook staat het getal elf niet alleen centraal tijdens het carnavalsgebeuren, maar heeft door de eeuwen heen een soort mystieke en magische waarde opgebouwd. Het getal elf wordt in onze contreien gezien als een gekkengetal. De Duitsers spreken over "Schnapszahl" en de Engelsen over weer wat anders.
Eén van diegenen die zich over dit alles gebogen heeft, en wel vanuit de optiek "vastenavond", is de Duitse volkskundige D.R. Moser. Volgens hem is het getal elf het getal van de zonde, de gek, de nar en de duivel. De getallen 10 en 12 daarentegen hadden een zeer bijzondere status. Elf betekent immers het overschrijden van het heilige getal tien. Het getal van de tien geboden.
Het getal elf is één minder dan het getal twaalf en dat is een heilig getal…
Het getal elf werd dus aangezien als een teken van zonde. Schiller schreef: "Elf is een boos getal". Ook in de bijbel wordt elf aangeduid als een negatieve grootheid. Elf is immers één minder dan het getal twaalf, dat eveneens een heilig getal is. Denken we hier aan ons twaalfdelig stelsel dat we gebruiken in de tijdsaanduiding (uren en maanden). We kennen daarbij ook de twaalf artikelen van het geloof en de twaalf apostelen. Toen Judas verraad pleegde was er een apostel minder en werd Mathias snel gekozen om de twaalfde plaats terug in te nemen. Van de twaalf stammen van Israël raakte er eentje zoek. Dit alles wijst er dus op dat het getal elf al zeer vroeg een bijzondere, maar ook een negatieve betekenis had. In de getallenleer was elf ook een vreemd getal, een priemgetal (ondeelbaar) waar men niet goed raad mee wist. Voor dobbelaars (spelend met twee dobbelstenen) is ‘elf’ je van het. Wie twaalf gooit wint de pot, maar met elf sta je er ook goed voor.
Is het getal elf belangrijk geworden omdat 11 november, de 11de van de 11 de’, een belangrijke datum is voor carnaval? Dat is tenslotte exact 40 dagen voor Kerstmis (40 is een heilig getal) en de feestdag van Sint-Martinus, de heilige naar wie heel veel kerken genoemd zijn. Eeuwenlang was 11 november de dag dat geacht werd dat de boeren klaar waren met het werk. De schuren zaten vol, als de oogst tenminste goed was geweest, de wijnoogst was binnen en de pacht en de belastingen moesten worden betaald. Vooral de pacht, de belasting, de verpondingen, de vele renten en niet te vergeten de tienden drukten in die dagen zwaar, zeer zwaar op de boeren bevolking. Een jaar van schrapen, zuinig zijn en elke cent die binnenkwam opzij leggen, kon worden afgesloten en nadat op 11 november alles was betaald, was men daar tenminste weer voor een jaar vanaf. De kinderen kregen die dag altijd wat lekkers.
Paus Martinus V, bijnaam "Papa Carnavale, vond carnaval veel te kort…
Er werd ook eten en kleding aan de armen en de bedelaars gegeven. Zieken kregen ook iets extra's, want er was op die dag volop reden voor uitgelatenheid en vreugde. 's Avonds puilden de herbergen uit. Er werd op de elfde van de elfde heel wat weggespoeld. Geen wonder dat velen daags na dit feest behoorlijk leden aan ‘mal de Sint Martin", de klassieke stevige hoofdpijn te wijten aan overmatig drankgebruik. Diverse pausen hebben zich in het verleden zeer nadrukkelijk met de vastenavondviering ingelaten. Ze organiseerden synodes met betrekking tot de vasten en de vastenavond. Ze deden met wagens mee aan optochten, vaardigden speciale collectes uit, enz. Van Paus Martinus V, op 11 november 1417 tot paus gekozen, is bekend dat hij de bijnaam "Papa Carnavale" droeg. Dat was niet vanwege het feit dat hij op 11 november tot paus was gekozen, wel omdat hij vond dat carnaval veel te kort duurde. Op 11 november werd ook de periode geopend waarin het thuis slachten werd toegestaan.
De slachtperiode eindigde gelijk met het begin van de vasten. Vanuit de 11e van de 11e werd zo’n vierhonderd jaar geleden ook de datum van de vastenavond berekend. In de kalender ‘Calendarium Historicum’ van 1594 gebeurt dit als volgt. Vanaf dinsdag in de week van de 11e van de 11e de volgende week waarin het nieuwe maan is, duurt het nog dertien weken tot carnavalsdinsdag. Of is het getal elf van elfen, of alfen afgeleid? Dat zijn volgens oudgermaanse begrippen een soort geesten, mogelijk nog niet verloste zielen van overleden. Voorvaderen, waarmee de generatie jongvolwassenen tijdens de lentefeesten contact probeerde te leggen. Aan het hoofd van het leger van elfen zou de elfenkoning, de Erlenköning, de Harlekijn hebben gestaan. Het woord ‘alfen’ betekent ook schertsen, iemand beetnemen. Het is bekend dat in vroeger tijden belangrijke instituten als gilden besturen hadden die uit elf personen bestonden.
Eerste huisjes voor krankzinnigen werden de ‘elf dolhuyskens’ genoemd…
Ook is bekend dat de oudste ‘Geckengesellschaft’ werd opgericht door graaf Adolf van Kleve in 1381 en wel op de 12de van de 11de. Alles wijst er op dat het stichtingsfeest van de 11de kennelijk lichtelijk uit de hand was gelopen, zodat de ondertekening een dag te laat plaats vond. Opvallend is ook dat het zegel van de graaf (alle anderen waren ook van adel) de 11e plaats inneemt in de rij van de 35 zegels. En daarmee zijn we er nog niet. Het devies van dit adellijke gezelschap narren luidde ‘EyLustigh Fröhlich’. Zulks kan toch allemaal geen toeval zijn. Het getal elf zou, zo is lang geleden ook beweerd, in verband staan met de Napoleonitische ‘Code Civil’. In hoofdstuk elf daarvan staat immers: "De volwassene, die lijdt aan krankzinnigheid, waanzin of razernij moet onder curatele behandeling gesteld worden, zelfs als in de toestand af en toe enige verbetering optreedt”. In de plaats Dülken (Duitsland) bevindt zich de fameuze ‘Narrenacademie.
Er bestaat een boeiend verhaal over de oprichting van de academie. Die zou te danken zijn aan een elftal inwoners van Aken die aan de dwaasheden niet mee wensten te doen en om die reden gedwongen waren tijdelijk buiten de stadsmuren een verblijfplaats te zoeken. Die vond men in een gebouw met elf ramen. Toen men ook daar niet met rust werd gelaten, verplaatste men zich op stokpaarden naar Dülken. Daar vond men in een molen onderdak. In Aken stond tot vlak voor de Tweede Wereldoorlog nog steeds een boerderij die de naam ‘elf gecken’ droeg en al sinds 1584 bekend was. In de wereld van de bouw en de architectuur duikt het getal elf inclusief de symboliek ook veelvuldig op. Zo werden de eerste huisjes voor krankzinnigen in aantallen van elf gegroepeerd onder de naam ‘de elf dolhuyskens’. Er kan tevens worden vastgesteld dat boogbruggen nogal eens elf grote steenblokken tellen.
De ‘brug der zuchten’ in Venetië heeft als centrale elfde steen ‘de gek’…
Dat de centrale elfde steen ‘de gek’ wordt genoemd, zal niemand van u nog verbazen. Een typisch voorbeeld hiervan is de ‘brug der zuchten’ in Venetië. U kent ongetwijfeld de uitdrukking ‘te elfder ure’. Als men schilderijen uit de middeleeuwen bekijkt, dan ziet men vaak dat de wijzer (in die tijd hadden klokken maar één wijzer) naar de elf wijst. Dat betekende zoiets als ‘laatste waarschuwing’ of wel ‘memento mori’. Het was een aanmaning om het leven te beteren. De uitdrukking ‘het is vijf voor twaalf’ is ontstaan na de invoering van de kleine wijzer en heeft in feite dezelfde betekenis. Ook omdat de grote wijzer naar elf wijst. Het cijfer elf heeft ook duidelijk iets te maken met de voetbalsport. Er zijn elf spelers en als er iets goed fout gaat en er een penalty wordt gegeven gebeurd dat vanaf de elfmeterstip. Tijdens de carnaval, u weet dat, is alles anders dan normaal, ook in het Ginneken.
