Strijdend trokken Poolse militairen door Europa, op hun weg bevrijdden ze ook Ginneken en Breda
1. Poolse militairen die bij de bevrijding van de gemeente Ginneken en Bavel zijn gesneuveld, kregen een laatste rustplaats op het Ereveld aan de Vogelenzanglaan in Ginneken.
Het is komende maand zestig jaar geleden dat we werden bevrijd van de Tweede Wereldoorlog. De Polen speelden daar een grote rol in. Zij die daarbij sneuvelden, vonden een laatste rustplaats op het Ereveld op de begraafplaats aan de Vogelenzanglaan. Ieder jaar vindt daar in oktober een herdenkingsplechtigheid plaats door officiële instanties, bewoners en Poolse oud-militairen, die na de oorlog in het Ginneken of in de naaste omtrek zijn blijven wonen.
De Poolse legerorganisatie kende geen gravendienst. De Poolse militairen die tijdens de gevechten omkwamen, werden veelal ter aarde besteld op het kerkhof in de plaats, waar zij waren gesneuveld. Dat gebeurde in overleg tussen de onderdeelsaalmoezenier en de plaatselijke pastoor. Bij ons was dat pastoor E. Doens. In Ginneken zijn voornamelijk de gesneuvelden van het 9e bataljon begraven. Het Poolse ereveld aan de Ettensebaan werd op 24 juni 1983 officieel geopend.
Polen was de eerste natie die te maken kreeg met de Duitse agressie…
Het realiseren van het Poolse ereveld in Breda ging gepaard met nogal wat commotie onder de vroegere Poolse militairen. De reden daarvoor was dat bij de herdenking de Poolse ambassadeur, als afgevaardigde van de gehate communistische Poolse regering aanwezig zou zijn. Op het ereveld aan de Ettensebaan hebben zich vroeger dan ook uiterst onverkwikkelijke taferelen afgespeeld. In het boek 'Zwevend naar de dood' (Peelen en Van Vliet) is een hoofdstuk getiteld 'Stiefkinderen van Europa' gewijd aan de krijgsverrichtingen van de Polen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Polen was de eerste natie die te maken kreeg met de Duitse agressie. Na heldhaftige tegenstand wisten veel eenheden van de Poolse strijdkrachten te ontkomen om via grote omwegen in Frankrijk terecht te komen.
In juni 1940 streden twee Poolse divisies en een pantserbrigade samen met de Fransen tegen de Duitsers. Na de Franse capitulatie konden er maar 20.000 van de 85.000 Polen naar Engeland ontkomen. Een Poolse bergjagersbrigade in Syrië weigerde zich over te geven en kwam via omwegen terecht in Tobroek (Noord-Afrika) waar ze de Britten bijstonden in hun succesvolle strijd. De evacuatie uit Duinkerken werd mede mogelijk gemaakt door de inzet van diverse kleinere Poolse eenheden. In de luchtslag om Engeland schreef het Poolse Squadron 303 een roemvolle bladzijde in haar geschiedenis. Generaal Anders commandeerde een Pools leger in de Sovjet-Unie. Hij wist uit Rusland te komen en zich via Perzië onder westelijk geallieerd bevel te stellen.
Twee keer werd de divisie door de geallieerde luchtmacht aangevallen…
Arnhem (17 september 1944). De geallieerde expeditie-strijdmacht die in Noorwegen landde, bestond voor eenderde deel uit Polen. De 1e Poolse Pantserdivisie die Ginneken/Breda bevrijdde, werd geformeerd in Schotland, hun tweede vaderland. De divisie werd eind juli/begin augustus 1944 ontscheept op het strand van Normandië. Men raakte in gevecht en werd per vergissing tot twee maal toe door de geallieerde luchtmacht aangevallen met ontstellende verliezen tot gevolg. Na zware gevechten met veel slachtoffers werd de divisie enige tijd in reserve gehouden. Begin september weer ingezet, verplaatste de divisie zich via Ieper, Rouselaere en Gent naar Sint-Niklaas. Vandaar werden Axel, Hulst en Terneuzen bevrijd, waarbij 75 militairen sneuvelden die op Zeeuws-Vlaamse kerkhoven achterbleven.
Op 4 oktober 1944 wordt na een felle strijd Baarle-Nassau bevrijd. Op 27 oktober wordt de opmars hervat. Breda werd bevrijd, maar het zou nog een half jaar duren, voordat men Duitsland op de knieën kreeg. In maart 1947 werd de 1e Poolse Pantserdivisie ontbonden, althans wat er van over was. De 'stiefkinderen van Europa' moesten het verder maar uitzoeken. Een deel ging terug naar het toen door de communisten geregeerde vaderland, maar echt welkom waren ze niet. Anderen gingen naar Engeland en Schotland en streken als West-Brabant waar ze hun bindingen hadden. Bewonderenswaardige veteranen met zes en meer jaren actieve dienst. Europa heeft veel aan hen te danken. Onder hen die de strijd persoonlijk meemaakten, zijn er velen die daaraan onuitwisbare, veelal dramatische herinneringen hebben.
's Avonds al had men de beschikking over wittebrood en sigaretten…
Een ooggetuigenverslag van de bevrijding van Ginneken, een weergave van enkele persoonlijke belevenissen, lijkt in dit verhaal onontbeerlijk. Die Ginnekenaar is de inmiddels overleden Dingeman Eestermans, bijgenaamd 'Bok' of 'Bokkie'. Een bijnaam die hij kreeg toen hij nog als jong manneke met een bokkenwagentje reed. 'Bokkie', een gezellige, eerlijke, muzikale Ginnekenaar met gevoel voor humor. Op de vraag wat hij zoal beleefd had bij de bevrijding van Ginneken op 29 oktober 1944 vertelde hij dat zijn bevrijding al een dag eerder, op de 28ste oktober had plaatsgevonden. Overdag was er nogal wat granaatvuur geweest. Toen dat bij het invallen van de duisternis ophield, had hij de schuilkelder verlaten om op de Bavelselaan twee gedode militairen en een totaal uitgebrande motor aan te treffen.
'In de nacht kwamen we tot de ontdekking dat we door Polen waren bevrijd. Enkele Duitse militairen hadden zich omgekleed in beschikbaar gestelde burgerkleding. Het was toen dat mijn vader aan kwam lopen met een Duits geweer. Even een riskante situatie omdat de humor erachter waarschijnlijk niet onmiddellijk werd begrepen. Die gewone Duitse soldaten konden er ook niets aan doen dat ze in het leger zaten en de oorlog liep naar het einde', aldus 'Bokkie'. 's Avonds al had men de beschikking over wittebrood en sigaretten. Een kamer werd ingericht voor Polen van de verbindingsdienst. Twee Polen werden later bij het gezin Eestermans ingekwartierd en mochten beschikken over het echtelijk bed. Pa en Ma vonden tijdelijk hun nachtrust in een geïmproviseerde slaapplaats.
In en rond Ginneken vielen na de bevrijding nog de ‘vliegende bommen’…
Op 29 oktober 1944 was Ginneken weer veilig, al werd er verderop, vanuit het Mastbos, nog wel geschoten. 'Bokkie' was er getuige van dat een zwaargewonde Pool op een brancard werd vervoerd, terwijl hij voortging met het geven van commando's. Duitse krijgsgevangenen holden hard voorbij naar een gereedstaande 3-tonner, gevolgd door een Poolse jeep, ‘en wij stonden langs de kant te schelden'. Een ander onuitwisbaar beeld van de bevrijding was dat gesneuvelde Duitse militairen in een grote kuil werden gestort. Veel later werden ze weer opgegraven om elders een laatste rustplaats te krijgen. De bevrijding was een mooie tijd, weet ‘Bokkie, een tijd waarin hij met zijn accordeonspel menig samenzijn heeft opgeluisterd met liedjes als 'Lilly Marleen', ook bij de Polen populair.
Er werd in cafés nogal eens geknokt tussen Engelse en Poolse soldaten, want die mochten elkaar niet zo. En dan generaal Maczek: 'Wat een kerel, als je die vent zag dan deed het je wat', aldus ‘Bokkie’. Het gesprek ging ook over de 'vliegende bommen', die na de bevrijding van zuidelijk Nederland massaal afgeschoten werden vanuit posities benoorden de rivieren. Ze waren bestemd voor Antwerpen, maar door onnauwkeurigheid en de pogingen om ze voortijdig neer te halen, kwamen er nogal wat terecht in Ginneken en wijde omgeving met vaak trieste gevolgen. Een vergelijking met het Ginneken van toen en het Ginneken van nu kon niet uitblijven. We leven nu in welvaart, maar of dat ook welzijn betekent is de vraag. De mensen leven meer langs elkaar heen en hebben minder belangstelling voor elkaar. Feiten die ook een man als 'Bokkie' verdriet deden.
2. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd er in het Ginneken behoorlijk wat schade aangericht als hier in het begin van de Dillenburgstraat nabij de Ginnekenweg.
3. De eerste Poolse tank reed op 28 oktober 1944 via de Bavelselaan het Ginneken binnen. Ginneken was bevrijd, maar de oorlog was nog niet voorbij.
4. Met de bevrijders op de foto voor een Poolse tank. Ginneken vierde feest. Alleen al het besef weer vrij te zijn was meer dan voldoende om er een euforische happening van te maken.
5. Dingeman (Bokkie) Eestermans (l) en zijn vrouw. Hij was 15 jaar toen Ginneken werd bevrijd. Zijn harmonica kwam toen goed van pas. Op 29 januari 2002 is hij overleden en op het kerkhof in de Vogelenzanglaan begraven.