Eerste Baron Charles le Dernierre du Moment liet Ginneken vanaf 1624 aan een stuk door feesten.
3. 'Daar gaat ge goed mee afzien, vrouwe, da kunde nou al vaststellen', voorspelde de oude baker die Charles mee ter wereld hielp.
Deel 1 van 3- Carnaval staat voor de deur. Het is een periode waarin de oude grenzen van de gemeente Ginneken en Bavel weer tellen. In Bavel en Ulvenhout zwaait een prins letterlijk de scepter, terwijl in het Ginneken Mijnheer de Baron voorgaat in het leutfeest. Het Ginnekens carnaval stamt uit 1624. Een populaire pretbaron, in de volksmond ‘ome Karel’ genaamd, hield toen grote feesten. Dit stukje Ginnekense geschiedenis publiceren we in drie delen.
Wie de geschiedenis van het eeuwenoude Ginneken aan een nauwgezet onderzoek onderwerpt, ontkomt er niet aan onder de indruk te geraken van dit kerkdorp. Voor zover na te gaan begon deze geschiedenis in het jaar 992 onder het bewind van de abdij van Thorn, dit door de schenking van het gebied door Koning Swenibold. Wat het dorp Ginneken betreft kan er zonder meer gesproken worden van een lange, rijke en zeker ook levendige geschiedenis.
De eerste Baron dreef de Ginnekense schout en schepenen tot wanhoop…
Door de jaren heen, zolang de abdis van Thorn er de scepter zwaaide, bleef het een gekibbel over de te vorderen tienden en de grenzen van de gemeente. Verder wordt het duidelijk dat de pastoor van Gilze niet alleen één vinger, maar beide handen in de Ginnekense 'pappot' had. Uit de archiefstukken kan het leven in vroeger dagen worden samengevat. Maar het is niet de bedoeling om hier de volledige geschiedenis van het dorp Ginneken te reconstrueren. Het gaat om een studie die werd gemaakt van een oud adellijk geslacht, het huis “Le Dernierre du Moment”. Het feit wil, dat een van haar nazaten in Ginneken woonachtig was en de grondslag legde voor het Ginnekens carnaval.
Om precies te zijn, was het Charles le Dernierre du Moment die ter plekke zijne woon koos en er verbleef van 1624 tot 1672. Uit hem zijn de Baronnen van Ginneken voortgekomen die, zo staat altoos hunne luim, het volk voorgaan in dolle pret en malle fratsen. Ten tijde van Charles le Dernierre du Moment half zeventiende eeuw was de situatie in het Ginneken extra onrustig te noemen. Dit vanwege de vele belegeringen die Breda moest meemaken. Charles was net niet de persoon om rust in de tent te brengen. Dat zullen we u in deze geschiedschrijving ongetwijfeld duidelijk kunnen maken. De werkelijke situatie was dat deze Ginnekense pretbaron de toenmalige Schout en Schepenen tot grote wanhoop dreef.
'Daar gaat ge goed mee afzien, vrouwe, da kunde nou al vaststellen'…
Het geslacht le Dernierre du Moment stamt oorspronkelijk uit het Franse vissersdorpje ‘la Brachalle’. De familie werd gerekend tot een van de voornaamste families van het Franse land en haar adel. Behalve dat zij er financieel zeer goed voorstond, genoot men in Frankrijk maar vooral in Bretagne, een hoog aanzien. Daar had de familie grote bezittingen en uitgestrekte wijngaarden. Het voorouderlijk kasteel, 'le Troupe' genaamd, stond op enige afstand van la Brachalle en menig dorpeling was in dienst van de Baron. Dat was al zo sinds mensenheugenis en het dorp voer er wel bij. De Baron die eind vijftienhonderd de titel mocht voeren was Baron Cloude le Dernierre du Moment.
Hij was gehuwd met vrouwe Monique, terwijl een besparing op zijn nachtrust hem twee nakomelingen had opgeleverd, Guillaume en Charles. Beiden mochten de titel Jonker voeren. Het is over Jonker Charles, dat ons verhaal gaat, maar dat had u wellicht al begrepen.,Charles werd geboren op 25 mei 1601 in het voorouderlijke slot le Troupe. De bevalling was moeilijk te noemen, zodat vrouwe Monique goed af zag. De te hulp geroepen baker mompelde direct na de geboorte van Charles met haar tandenloze mond: 'Daar gaat ge goed mee afzien, vrouwe, da kunde nou al vaststellen'. Deze mededeling was natuurlijk wel in het plat Frans gesteld, maar wij hebben ze ten behoeve van de lezer eventjes vertaald.
Weldra ontdekte Charles de wijnbeker en wist deze frequent te hanteren…
De oude baker werd de kamer uitgestuurd, want dergelijke uitdrukkingen konden vrijelijk gedacht worden, maar dienden onuitgesproken te blijven. Dat wil niet zeggen dat het oude mens het niet bij het rechte eind had, maar daar kwamen de Baron en de Barones pas later achter. Charles groeide voorspoedig op samen met zijn oudere broer Guillaume. Het bleek al snel dat hij over een goed verstand beschikte. Zo is bekend dat hij het Spaans en Italiaans reeds op zeer jonge leeftijd beheerste. Het paardrijden en het hanteren van de degen leken hem te zijn aangeboren. Hij was vlot in de omgang met iedere stand en rang. Reden waarom de jonge Charles de trots was van het gezin en de oogappel van de oude Baron.
Er werd al stiekem gefluisterd, dat het jammer was dat zijn oudere broer later de titel van Baron zou erven. Dit voorspoedig en naar tevredenheid opgroeien duurde tot zijn tweeëntwintigjarige leeftijd. Daarna sloeg Charles om als een blad aan de boom. De familie kon zich later het moment nog precies herinneren. Er was een oom uit Parijs op bezoek, ook van adel maar jammer voor hem van een arme zijtak. Opgestookt door de oom vond men het goed dat Charles de wijnbeker even vaak ter hand nam als de rest van het mannelijke gezelschap. Dat was die dag zeer talrijk, omdat het ophalen van oude verhalen meestal dorstig maakt. Steeds opnieuw liet men volle flessen wijn aanrukken.
Hij maakte het leven van de dorpsmeiden zoet en van zijn familie zuur…
Om het kort, goed en duidelijk te zeggen, Jonker Charles kreeg een geweldig stuk in zijn kraag en hij had de smaak van de drank te pakken. Hij hield zich in het vervolg liever op met het gewone volk uit het dorp, dan zich om de wijngaarden van zijn adellijke vader te bekommeren. Ook kwam het regelmatig voor, dat hij het leven van de dorpsmeiden zoet en daarmee het leven van zijn familie zuur maakte. Zijn eens met vaardigheid gehanteerde degen roestte in de schede. Steeds vaker ook greep hij in de ochtenduren al naar de drinkkroes, de grootste belhamels uit het dorp in zijn kielzog meevoerend. Zeker, in zijn vaders wijngaarden kwam hij nog geregeld, maar niet om leiding te geven aan de ijverige werkzame knechten.
Ook daar deed hij zich hoe langer hoe meer te goed aan het eindproduct, dat er in grote vaten lag te rijpen. Zo is bekend dat hij met zijne vrienden drie weken lang in de wijnkelders verbleef en er honderd hectoliter wijn verorberde. Wilde taferelen speelden zich daarbij af. Het familiearchief van het huis le Dernierre du Moment weet ons daar over te vertellen: “Dewijl men siet dat de glasen in den kelder seer werden stuck gesmeten van quade vrinden van den Jonker. Ook dat deselve gooijen steenen ende vuijligheijt naar den pachter en knechten die sulcx wilde verbieden.' Dat de veranderde levenswijze van Charles bij voortduring de gramschap van zijn adellijke vader opriep, zal wel niemand verbazen.
Een huwelijk ketste af, om tien uur ’s morgens was de Jonker al dronken…
De ene berisping na de andere was het gevolg. Zijne moeder, vrouwe Monique, plengde tranen tot haar ogen zich rood kleurden en zeer waren opgezwollen. Het was echter allemaal boter aan de galg gesmeerd. Het werd een onhoudbare situatie. Het plan Charles te doen huwen met een meisje van adel, liep uit op een drama. Toen de huwelijksvoltrekking 's morgens om tien uur op het voorouderlijke slot La Troupe zou plaatsvinden, was de Jonker al (of nog) zo beschonken dat de plechtigheid moest worden uitgesteld. Maar van uitstel komt afstel. De vader van de bruid liet in niet mis te verstane woorden weten dat hij zijn dochter niet in een dergelijk avontuur wenste te storten.
Dit alles ontketende een enorm schandaal rond het geslacht Le Dernierre du Moment. Het was dan ook niet verwonderlijk dat de oude Baron vond dat de maat vol was. Tijdens een familieraad werd besloten dat Jonker Charles dienst zou nemen onder Medina, die juist een leger samenstelde om tegen Holland ter veldtocht te gaan. Jonker Charles werd als luitenant ingelijfd bij de ruiterij met een wedde van ƒ. 1250,16 en nog eens een jaarlijkse uitkering van ƒ. 9000,50 (!) van zijn adellijke familie als hij maar vertrok. Met het doorlezen van de archieven van de familie Le Dernierre du Moment komt men tot de conclusie, dat de Jonker of zijn verdere leven in stilte en ver van huis heeft gesleten of in de strijd is omgekomen.
In de archieven van het oude Ginneken duikt Jonker Charles weer op…
Maar dat is slechts schijn. Wie de stukken intensiever bestudeert, komt er uiteindelijk achter dat Charles nog lang heeft geleefd. Dat kan worden vastgesteld uit de duur van de jaarlijkse overboekingen van de toelage die hem door zijn familie was toegezegd. Verder niets. Voor zijn familie bestaat hij gewoon niet meer. Betekent hij niets meer dan een jaarlijkse onkostenpost. Wij moeten om de verdere levensloop van Jonker Charles te kunnen volgen in andere archieven duiken. In de archieven van het oude Ginneken, een rustige nederzetting gelegen aan een knooppunt van wegen en een oversteekplaats over de rivier de Mark. Wat we daar te lezen krijgen overtreft onze stoutste verwachtingen (wordt vervolgd).
© 2003 - Stichting Annex-50 Ginneken.
1. Het familiewapen van het geslacht “Le Dernierre du Moment” dat ook nog de huidige Ginnekense Baronnen wordt gevoerd.
2. In het kasteel ‘le Troupe’ in la Brachalle werd Charles geboren en groeide er op jonge leeftijd op voor galg en rad.
4. Hoe langer hoe vaker kreeg de jonge Charles het met zijn vader aan de stok. Dat het een keer fout zou lopen, was te voorspellen.